Pensioentekort – heldere analyse met voorbeelden
Door de economische ontwikkelingen van de laatste jaren zijn veel pensioenfondsen voor wat betreft de pensioenverplichtingen in de problemen gekomen. De minimaal benodigde dekkingsgraad (in welke mate een pensioenfonds aan zijn verplichtingen kan voldoen) van 105% wordt door velen op dit moment nog niet gehaald. Daarbij hebben de pensioenfondsen veel kritiek te verduren gekregen. Is dat terecht ?
Wij zullen trachten middels begrijpelijke voorbeelden te laten zien dat de pensioenfondsen slechts in beperkte mate verantwoordelijk zijn voor de ontstane situatie.
Er zijn drie factoren die grotendeels verantwoordelijk zijn voor de huidige situatie.
Factor 1: Gestegen Levensverwachting:
Uit onderstaande grafiek die is gepubliceerd door het Centraal Bureau voor Statistiek kunnen verschillende conclusies worden getrokken:
Conclusie 1: De oorzaak van de toegenomen levensverwachting ligt niet in het feit dat de mens veel langer leeft, hij heeft tussentijds veel minder kans te overlijden !! Deze stijging is vooral de laatste 10 jaar erg toegenomen.
Een man die in 2000 geboren is wordt gemiddeld 75,54 jaar, een man die in 2007 geboren is gemiddeld 78,01 jaar.
Conclusie: Een man die in 2007 geboren is leeft 78,01 : 75,54 = 3,3% langert.o.v. 2000
Een vrouw die in 2007 geboren is leeft 82,31 : 80,58 = 2,1% langer t.o.v. 2000
Een man die in 2000 65 jaar was, had gemiddeld nog 14,96 jaar te leven, een man die in 2007 65 jaar werd had gemiddeld nog 16,6 jaar te leven.
Conclusie: Een man die in 2007 65 jaar is geworden leeft 16,6 : 14,96 = 11% langer dan de man die in 2000 65 jaar werd.
Een vrouw die in 2007 65 jaar geworden is leeft 20,04 : 18,81 = 6,5% langer dan de vrouw die in 2000 65 jaar werd.
Een man die in 1990 65 jaar was, had gemiddeld nog 14,06 jaar te leven, een man die in 2000 65 jaar werd had gemiddeld nog 14,96 jaar te leven.
Conclusie: Een man die in 2000 65 jaar is geworden leeft 14,96 : 14,06 = 6,4 % langer dan de man die in 1990 65 jaar werd.
Een vrouw die in 2000 65 jaar geworden is leeft 18,81 : 18,57 = 1,3 % langer dan de vrouw die in 2000 65 jaar werd.
Als u de 10 jaars perioden daarvoor bekijkt dan zijn de stijgingen nog veel minder, vooral bij de mannen. (tussen 1990 en 1980 2,9%, tussen 1980 en 1970 3,1%, tussen 1970 en 1960 -9,5% !!! (de levenskansen voor een 65 jarige daalde in die periode juist !))
Conclusie 2: De pensioenfondsen konden in 2000 op basis van de voorliggende cijfers niet voorzien dat de gestegen levensverwachting zo snel zou veranderen.
Factor 2: Ontwikkelingen Kapitaalmarktrente
Voor het berekenen van de dekkingsgraad (in welke mate een pensioenfonds aan haar verplichtingen kan voldoen) gingen de pensioenfondsen tot 2007 uit van een rendement van 4%. Als er in een jaar al minder rendement werd gehaald, dan werd dit in een later jaar wel gecompenseerd.
Hieraan maakte de pensioenwet in 2007 echter een eind. De kapitaalmarktrente moet nu worden aangehouden als de gemiddelde rekenrente.
Hieronder volgen enkele berekeningen die laten zien welke enorme impact een dergelijke beslissing heeft gehad. Vooral toen deze ongeveer daalde naar 2% en op basis daarvan de dekkingsgraad werd bepaald.
Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de opbouwfase en de uitkeringsfase. (sterftetabellen worden hierbij buiten beschouwing gelaten).
Opbouwfase:
Als een 35 jarige op zijn/haar 65e een doelkapitaal nodig heeft van EUR 502000, dan moet er maandelijks bij een rendement van 4% € 721,– worden ingelegd.
Als een 35 jarige op zijn/haar 65e een doelkapitaal nodig heeft van EUR 502000, dan moet er maandelijks bij een rendement van 2% € 1018,– worden ingelegd.
Conclusie: Als de kapitaalmarktrente op een niveau van 2% blijft, dan moet de maandelijkse inleg stijgen met 41% ten opzichte van een rendement van 4%.
Uitkeringsfase:
Bij de uitkeringsfase kunt u zien welk kapitaal er nodig is bij verschillende rendementen en tussen het wel of niet indexeren. Daarnaast kunt u zien wat de consequenties zijn indien er in de toekomst bijvoorbeeld 5 jaar langer uitgekeerd moet worden (door gestegen levenskansen).
In het eerste voorbeeld gaan wij ervan uit dat er gedurende 20 jaar een kapitaal moet worden uitgekeerd van EUR 30.000 per jaar. Zoals u kunt zien moet er dan een kapitaal van EUR 424.000 worden gereserveerd bij een rendement van 4%.
Bij een rendement van 2% moet er echter een behoorlijk hoger bedrag (EUR 500.000) gereserveerd worden.
Conclusie: Er moet een 500000 : 424000 = 18% hoger kapitaal worden gereserveerd indien er met 2% wordt gerekend in plaats van 4%.
Pensioenen worden over het algemeen geindexeerd. In de linker grafiek kunt u zien welk kapitaal er moet worden gereserveerd (bij 2%) indien de uitkeringen jaarlijks 2% stijgen.
Conclusie: Als de pensioenuitkering jaarlijks 2% stijgt, dan moet er ten opzichte van een gelijkblijvende uitkering van EUR 30.000 (600.000 : 500.000 =) 20% meer kapitaal gereserveerd worden.
Tenslotte kunt u in de grafiek rechtsboven zien welke invloed de langere levensverwachting heeft. Als er 5 jaar langer uitgekeerd moet worden (bij een geindexeerd pensioen, jaarlijkse stijging 2%) dan moet er bij een rendement van 2% EUR 750.000 worden gereserveerd in plaats van EUR 600.000. Kortom: Er moet 750000 : 600000 = 25% meer kapitaal gereserveerd worden.
Conclusie: De pensioenfondsen hebben niet snel genoeg kunnen anticiperen op de gewijzigde dekkingsgraadregels (Kapitaalmarkrente versus 4%) in combinatie met de sterk gedaalde kapitaalmarktrente.
Factor 3: Koersresultaten aandelenmarkt:
Ik wil hier slechts opmerken dat de MSCI-world index (wereldwijde aandelenindex) tussen 1990 en 2000 met 309% gestegen is terwijl er tussen 2000 en 2010 slechts een stijging van 13% is gerealiseerd.
Terwijl de kapitaalmarktrente scherp daalde bleken ook nog eens de aandelenkoersen scherp onder druk te staan (koersresultaat MSCI-worldindex -40% !!).
Eindconclusie:
De pensioenfondsen zijn slechts in beperkte mate verantwoordelijk voor de lage dekkingsgraden.
